آیه 3 سوره نوح

أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اتَّقُوهُ وَ أَطِيعُونِ «3»

أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ‌: اينكه پرستش كنيد خدا را به يگانگى، وَ اتَّقُوهُ‌: و بترسيد از عذاب و عقوبت او، و بپرهيزيد از نافرمانى، وَ أَطِيعُونِ‌: و فرمان بريد مرا به هر چه امر كنم و نهى نمايم، چه اطاعت من مقرون به طاعت خداست.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

إِنَّا أَرْسَلْنا نُوحاً إِلى‌ قَوْمِهِ أَنْ أَنْذِرْ قَوْمَكَ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ «1» قالَ يا قَوْمِ إِنِّي لَكُمْ نَذِيرٌ مُبِينٌ «2» أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اتَّقُوهُ وَ أَطِيعُونِ «3» يَغْفِرْ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَ يُؤَخِّرْكُمْ إِلى‌ أَجَلٍ مُسَمًّى إِنَّ أَجَلَ اللَّهِ إِذا جاءَ لا يُؤَخَّرُ لَوْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ «4»

قالَ رَبِّ إِنِّي دَعَوْتُ قَوْمِي لَيْلاً وَ نَهاراً «5» فَلَمْ يَزِدْهُمْ دُعائِي إِلاَّ فِراراً «6» وَ إِنِّي كُلَّما دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُوا أَصابِعَهُمْ فِي آذانِهِمْ وَ اسْتَغْشَوْا ثِيابَهُمْ وَ أَصَرُّوا وَ اسْتَكْبَرُوا اسْتِكْباراً «7» ثُمَّ إِنِّي دَعَوْتُهُمْ جِهاراً «8» ثُمَّ إِنِّي أَعْلَنْتُ لَهُمْ وَ أَسْرَرْتُ لَهُمْ إِسْراراً «9»

فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً «10» يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً «11» وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهاراً «12» ما لَكُمْ لا تَرْجُونَ لِلَّهِ وَقاراً «13» وَ قَدْ خَلَقَكُمْ أَطْواراً «14»

ترجمه‌

همانا ما فرستاديم نوح را بسوى قومش كه بيم ده قوم خود را پيش از آنكه بيايد آنها را عذابى دردناك‌

گفت اى قوم من همانا من براى شما بيم دهنده‌اى هستم آشكارا

كه بندگى كنيد خدا را و بترسيد از او و اطاعت كنيد مرا

مى‌آمرزد براى شما گناهانتان را و تأخير مى‌اندازد هلاك شما را تا مدّت نامبرده شده همانا مدّت نامبرده خدا وقتى كه آمد تأخير افكنده نميشود اگر باشيد كه بدانيد

گفت پروردگارا همانا من خواندم قوم خود را شب و روز

پس نيفزود آنانرا خواندن من مگر گريختن‌

و همانا من هرگاه خواندم آنها را تا بيامرزيشان قرار دادند انگشتان خود را در گوشهاشان و بسر كشيدند جامه‌هاشان را و پا فشارى كردند و سركشى نمودند سركشى نمودنى‌

پس همانا من خواندم آنها را به آواز بلند

پس همانا من دعوت را آشكار نمودم براى آنها و پنهان نمودم‌

جلد 5 صفحه 278

براى آنان پنهان نمودنى‌

پس گفتم آمرزش بطلبيد از پروردگارتان همانا او است بسيار آمرزنده‌

ميفرستد بر شما باران پى در پى‌

و مدد ميكند شما را بمالها و پسران و پديد ميآورد براى شما باغها و پديد ميآورد براى شما نهرها

چيست براى شما كه نميترسيد مر خدا را از جهت عظمت‌

با آنكه بتحقيق آفريد شما را بطورهاى مختلف با يكديگر.

تفسير

خداوند متعال حضرت نوح را كه اوّل انبياء اولوا العزم است برسالت نزد قوم خود فرستاد تا آنها را بترساند از عذاب خدا در صورت مخالفت از اوامر او قبل از آنكه نازل شود بر آنها و او مأموريّت خود را انجام داد و با كمال ملاطفت بآنها فرمود اى قوم و قبيله من همانا من از جانب خداوند مأمورم كه شما را بترسانم با بيّنه و برهان از عذاب خدا كه بر شما نازل خواهد شد در صورتى كه دست از پرستش بت و ساير اعمال قبيحه خود بر نداريد پس بايد عبادت كنيد خداى يگانه را و از او بترسيد و اطاعت كنيد مرا در آنچه از جانب او براى شما از احكام بيان مينمايم تا خداوند گناهان گذشته شما را بيامرزد و گفته‌اند كلمه من براى تبعيض است تا شامل نشود گناهان آينده آنها را و موجب غرور آنها و جرئت بر معصيت نگردد و ظاهرا من زائده باشد براى تقويت عامل چون لكم فاصله شده و اگر كلمه من هم نبود كلام دلالت بر مغفرت گناهان آينده نداشت و نيز تأخير بيندازد هلاك شما را به اجلهاى معلّقه بر معاصى و بعذاب دنيوى تا برسد اجل حتمى شما كه قابل تأخير نيست چون اين قسم اجل مقدّر الهى وقتى برسد مهلت نميدهد و تأخير نمى‌افتد و اگر شما دانا بوديد ميدانستيد كه اجل معلّق بتوبه و اعمال صالحه دفع ميگردد و اجل حتمى چاره‌اى ندارد و چون آنها نصايح مشفقانه آنحضرت را بسمع قبول تلقّى ننمودند عرضه داشت پروردگارا من آنها را شبانه روز دعوت نمودم ولى مع الاسف نيفزود دعوت من بر سلوك آنها مگر تنفّر و فرار از اطاعت و قبول را و هر چه من خواندم آنها را بسوى تو كه ايمان بياورند و بسبب آن تو از معاصى آنان بگذرى انگشتها در گوشها نهادند و جامه‌ها بر سر كشيدند كه مرا نه بينند و صداى مرا نشنوند و باقى ماندند بر كفر و ضلالت و سركشى‌

جلد 5 صفحه 279

كردند و عازم شدند بر معصيت ولى باز من بوظيفه خود عمل نمودم و با صوت بلند آنها را خواندم و هر قسم ممكن بود از علنى و سرّى در ارشاد و نصيحت آنها كوتاهى نكردم باين بيانات كه بيائيد توبه كنيد خدا آمرزنده و مهربان است مزارع و باغهاى شما كه خشك شده و از دست رفته بواسطه نيامدن باران و زنان شما كه نازا شده‌اند چنانچه در سوره هود گذشت از رحمت الهى و باران فراوان پى در پى آباد خواهد شد و نهرهاى شما جارى خواهد گرديد مانند آنكه خداوند تازه آنها را بشما عنايت فرموده و اموال شما بفضل الهى زياد ميشود و زنان شما اولاد آور ميگردند و پسرانى كه كمك شما باشند خداوند بشما كرم ميفرمايد چه ميشود شما را كه از عظمت خدا نميترسيد چنانچه قمّى ره از امام باقر عليه السّلام در ذيل اين آيه نقل نموده و اهل لغت تصريح نموده‌اند كه رجاء در اينجا بمعناى خوف است و اگر اين تصريحات نبود رجاء بمعناى اعتقاد انسب بود و وقار بمعناى ثبات يعنى چرا معتقد به ثبات خدا نسبت بمواعيدش نيستيد و بعضى هم گفته‌اند و اطوار در روايت قمّى ره باختلاف اهواء و ارادات و مشيّات تفسير شده و بعضى آنرا بأطوار خلقت از خاك و نطفه و علقه و مضغه و عظام و لحوم و خلق آخر كه دلالت بر عظمت قدرت حق دارد تفسير نموده‌اند و ظاهرا اعمّ از اينها و احوال مختلفه و عوارض طاريه تا آخر عمر باشد و اللّه اعلم.

أَن‌ِ اعبُدُوا اللّه‌َ وَ اتَّقُوه‌ُ وَ أَطِيعُون‌ِ «3»

اينكه‌ ‌خدا‌ پرست‌ شويد و ‌از‌ معاصي‌ و مخالفت‌ ‌او‌ پرهيز كنيد و دستورات‌ مرا بپذيريد ‌که‌ سه‌ جمله‌ ‌اگر‌ ‌با‌ ‌هم‌ جمع‌ شد تمام‌ سعادت‌ ‌را‌ ‌در‌ بردارد اول‌:

أَن‌ِ اعبُدُوا اللّه‌َ ‌که‌ دست‌ ‌از‌ شرك‌ و كفر و ضلالت‌ برداريد ‌که‌ عبارة اخري‌ ايمان‌ ‌باشد‌. دوم‌:

وَ اتَّقُوه‌ُ ‌که‌ مخالفت‌ ‌او‌ ‌را‌ نكنيد رو بهواهاي‌ نفسانيه‌ و طرق‌ شيطانيه‌ و معاصي‌ الهيه‌ نرويد ‌که‌ معني‌ تقوي‌ ‌است‌‌-‌ سوم‌:

وَ أَطِيعُون‌ِ مرا اطاعت‌ كنيد ‌که‌ بدستورات‌ ‌من‌ عمل‌ كنيد ‌که‌ عبارت‌ ‌از‌ اعمال‌ صالحه‌ ‌باشد‌ ايمان‌ تقوي‌ عمل‌ صالح‌، عبادت‌ اللّه‌ عبارت‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌خود‌ ‌را‌ ‌عبد‌ الهي‌ بدانيد ‌عبد‌ ‌غير‌ ‌او‌ نباشيد، و عبده ‌غير‌ ‌او‌ طوائفي‌ ميباشند طائفه‌ اولي‌ مشركين‌ ‌که‌ ‌غير‌ ‌او‌ ‌را‌ پرستش‌ ميكنند مثل‌ عبده شمس‌ و قمر و كواكب‌ و ملائكة و عبده اصنام‌ و گاو گوساله‌ و عيسي‌ و ‌غير‌ اينها ‌که‌ قوم‌ نوح‌ چنين‌ بودند ‌که‌ شرحش‌ ميآيد.

ثانيه‌‌-‌ عبده هواي‌ نفس‌ ‌که‌ ميفرمايد: أَ فَرَأَيت‌َ مَن‌ِ اتَّخَذَ إِلهَه‌ُ هَواه‌ُ وَ أَضَلَّه‌ُ اللّه‌ُ عَلي‌ عِلم‌ٍ وَ خَتَم‌َ عَلي‌ سَمعِه‌ِ وَ قَلبِه‌ِ وَ جَعَل‌َ عَلي‌ بَصَرِه‌ِ غِشاوَةً جاثيه‌ آيه 22.

ثالثه‌‌-‌ عبده شيطان‌ ‌که‌ ميفرمايد: أَ لَم‌ أَعهَد إِلَيكُم‌ يا بَنِي‌ آدَم‌َ أَن‌ لا تَعبُدُوا الشَّيطان‌َ يس‌ آيه 60.

رابعه‌‌-‌ عبده رؤساء و اكابر و سلاطين‌ و امثال‌ ‌آنها‌. وَ اتَّقُوه‌ُ مكرر مراتب‌ تقوي‌ ‌را‌ متذكر شده‌ايم‌ تقوي‌ ‌از‌ عقائد فاسده‌ و مذاهب‌ باطله‌، تقوي‌ ‌از‌ معاصي‌ كبار ‌از‌ ‌کل‌ معاصي‌ ‌از‌ اشتغال‌ بدنيا فوق‌ مقدار ضرورت‌ ‌از‌ توجه‌ بغير ‌خدا‌ و نظر ظاهريه‌ و اطاعت‌ انبياء اعتقاد بنبوت‌ و رسالت‌ ‌آنها‌ و آنچه‌ آورده‌اند ‌از‌ جانب‌ ‌خدا‌ ‌است‌ و جعل‌ خليفه‌ و ‌غير‌ اينها.

]

(آیه 3)- هدف این است «که خدا را پرستش کنید و از مخالفت او بپرهیزید و مرا اطاعت نمایید» (ان اعبدوا الله و اتقوه و اطیعون).